Nieuwe Stad Magazine
Beatrijslaan 76 A
B-3110 Rotselaar
nieuwe.stad@scarlet.be
www.nieuwestad.be
 

 

 

Creatieve minderheden

 

Ernst Ulz

 

Zo nu en dan klinkt het begrip ‘creatieve minderheid’. Bij politici, ondernemers, religieuze leiders en lobbyisten hoor je het wel meer. Neue Stadt sprak er over met de Oostenrijker Leopold Neuhold die Ethiek en Maatschappij doceert aan de universiteit van Graz.


Neuhold:
Wereldverbeteraars zijn mensen die bij zichzelf een scheppende kracht aanboren die uitnodigt tot verandering. Ze realiseren zich dat ze het niet eens zijn met bepaalde tendensen en ontwikkelingen, maar dat ze daarmee tot een minderheid behoren. In tegenstelling tot de meesten voelen ze een sterke persoonlijke verantwoordelijkheid: ‘ze willen er iets aan doen’. Daarom meent de Engelse historicus en filosoof Arnold Toynbee dat het meestal de creatieve minderheden zijn die verandering brengen in de maatschappij.

 

‘In een maatschappij waarin alles

 goed geregeld is, heb je altijd mensen

  nodig die fungeren als vraagteken.’

 


NS:
Waarom voelen weinig mensen zich verantwoordelijk?

Neuhold: Een overdreven vorm van individualisme is hiervan de oorzaak. Het individu trekt zich terug in zichzelf en voelt daarom niet meer de plicht om over de grenzen van het eigen ik heen te kijken. Vanuit zijn christelijke visie waarin de mens een zichzelf overstijgend wezen is, omschreef de Franse natuurwetenschapper en filosoof Teilhard de Chardin het woord liefde als ex-centrificatie: uit het centrum gaan, uit zichzelf komen. Pas dan, zegt hij, kan je een standpunt innemen dat buiten je eigen wereldje gaat en kan je je eigen handelen beoordelen, of het handelen van een instituut, van de groep of de maatschappij waartoe je behoort.

In een maatschappij waarin alles goed geregeld is, heb je altijd mensen nodig die fungeren als vraagteken. ‘Moet dat echt op de manier waarop we het altijd hebben gedaan?’



NS:
Stel dat ik de plicht voel een belangrijke zaak op de agenda te krijgen. Hoe pak ik dat aan?

Neuhold: Je moet het probleem eerst goed benoemen. Vervolgens moet je niet alleen zeggen wat men er tegen moet doen, maar je moet een concreet model aandragen waarmee het veranderd kan worden. Aan een model merk je snel of een oplossing genoeg draagvlak heeft, of iets werkt of niet. Ten derde moet je medestanders vinden. In je eentje ben je niet sterk genoeg. De vierde stap is om voor deze groep een vorm van institutionalisering te vinden. Ten slotte: pak bepaalde tradities weer op en maak ze vruchtbaar voor de actuele situatie.

Zo was het voor de vredesbeweging, de milieubeweging, de feministische beweging, de bevrijdingstheologie, of - om een voorbeeld te noemen uit de middeleeuwen - de armenbeweging van Franciscus en Dominicus.


NS:
Wat zijn de valkuilen als ik wil proberen de wereld te verbeteren?

Neuhold: Bij elk van de vijf stappen kan iets mis gaan. Je kunt het probleem verkeerd benoemen. Je kring van medestanders kan te klein blijven. Je kunt ook de arrogantie bezitten je model als algemeen geldend voor te schrijven. Een andere fout bega je als je je model presenteert als de ideale mens. Het marxisme verviel in deze misvatting en ook de Zuid-Amerikaanse indianenstaten in de 17de en 18de eeuw opgericht door de jezuïeten. Het model dat je presenteert moet rekening houden met het beste én het slechtste in de mens. Aan de andere kant is je onderneming ook tot mislukken gedoemd als je helemaal geen geloofwaardig model hebt.


NS:
En wat betreft het aansluiten bij de traditie?

Neuhold: Hier kun je in twee uitersten vervallen: alle oorspronkelijke wortels zo drastisch afkappen dat je de band met de grotere gemeenschap verliest of zo ver teruggrijpen op oude tradities dat je voorbijgaat aan de vragen en gevoeligheden van nu.


NS:
Op welk probleem kun je stuiten bij institutionalisering?

Neuhold: Wanneer een beweging institutionele vormen aanneemt, kunnen sommige individuen teveel op de voorgrond komen. In het uiterste geval verdwijnt het oorspronkelijke idee naar de achtergrond. Ook de leerlingen van Jezus hadden niet uitsluitend zuivere beweegredenen maar wilden ‘de grootste in de hemel’ zijn.


‘Het zijn meestal de creatieve minderheden die
 verandering brengen in de maatschappij.’

Arnold Toynbee, Engelse historicus en filosoof


NS: Zou u de nieuwe spirituele gemeenschappen en kerkelijke bewegingen ook als creatieve minderheden zien?

Neuhold: Ik zie inderdaad ook voor deze bewegingen een rol van vraagteken. ‘Moet het kerkelijk leven zijn zoals het altijd was?’ Het antwoord van de bewegingen luidt: ‘nee, zeker niet’. Hét christendom bestaat niet, maar er bestaat een levend christendom in bepaalde gemeenschappen, op bepaalde plaatsen.

 

‘Gebaande wegen

 blijven volgen gaat in

  tegen de creativiteit.’

 


Kerkelijke bewegingen hebben vaak modelrealiseringen. Maar laten dat modellen blijven! Neem bijvoorbeeld de ‘gemeenschapseconomie’ van de Focolarebeweging. Dat is een belangrijke impuls voor de economie. Maar als je die aan heel de samenleving wilt opleggen, moet je dat model aanpassen. Want in grotere gemeenschappen gelden andere regels. Daar moet je flexibel en bescheiden in zijn. Ik moet immers mijn intuïtie voor een betere wereld in contact brengen en houden met de gegeven situatie en ter discussie stellen. Dat kan het revolutionaire elan remmen en dat doet het ook regelmatig.


NS: Het lijkt alsof u daar niet rouwig om bent...

Neuhold: Dat is ook niet nodig. Tenslotte dient dit proces van reflectie ook voor je eigen duidelijkheid: wat werkt goed bij ons? Moeten we hier en daar niet naar verbetering zoeken? Zitten we met onze antwoorden echt in de goede richting? Als een beweging dat niet doet, vervalt ze in ritualisering. Dat betekent: ze verstart op de gekozen weg en verliest het eigenlijke doel uit het oog.

Een ander gevaar is zelf deel te gaan uitmaken van het systeem. Dat leidt tot stilstand omdat gebaande wegen blijven volgen ingaat tegen de creativiteit. 


NS:
Wat gebeurt er met de minderheid als haar gedachtegoed op een bepaald moment meerderheidsgedachte wordt?

Neuhold: Uiteraard moet de minderheid wel die ambitie hebben maar onafwendbaar zullen er grote problemen ontstaan als dit werkelijk gebeurt. Hoe meer mensen zich bij een idee aansluiten, hoe groter het gevaar is dat de probleemstelling aan scherpte verliest. Wanneer het om de omzetting van ideeën op breder vlak gaat, komt het vaak tot strijd en afsplitsingen. De milieubeweging staat bijvoorbeeld voor dit probleem als zij politieke partijen gaat oprichten.

Maar een zuivere minderheidsgedachte wordt hoogst zelden een meerderheidsgedachte. Men vindt nooit eens en voor altijd de beste oplossing, die op de koop toe door iedereen wordt toegepast. Daarom heb je steeds nieuwe impulsen nodig.

     

   

Prof. Leopold Neuhold (Graz, Oostenrijk)

 

[ Foto's: Neue Stadt - Photos.com ]

 

 

De overname van teksten van deze website is toegelaten voor elk niet-commercieel doel mits vermelding: © Nieuwe Stad Magazine - Antwerpen

______________________________

 

'Wat de bewoners van deze stad nog het meest typeert,

is dat ze diepere levenservaringen delen met elkaar.'


[ lees het artikel 'Loppiano' hier ]


Reageer hier op dit artikel

Naam :
E-mail :
Tekst :



Archief

10-2008Met een hart voor jongeren - (pdf)
09-2008Zij voor mij en ik voor hen
06-2008De waarheid van de ogen
05-2008Wie niet liefheeft, is al gestorven
04-2008Uniek charisma van eenheid
04-2008Chiara Lubich - fotoalbum - (videofragmenten)
04-2008Het leven van Chiara Lubich
03-2008Arbeid in een geest van verbondenheid
02-2008Herstelrecht
01-2008Vrijkomen uit de droefheid
12-2007Creatieve minderheden
11-2007Kunst in de gevangenis
10-2007Sport voor iedereen
05-2007Reinigingsmiddelen voor mensen met zorg
© Nieuwe Stad - Beatrijslaan 76 A, B-3110 Rotselaar - nieuwe.stad@scarlet.be - www.nieuwestad.be
© 2014 browsbox - Nieuwe Stad